Van wie is het water? Aan wie behoort de kunst?
A walk by artist duo Vermeir & Heiremans in collaboration with Jan Dirk Baetens, in the context of heritage festival Alles es just, Schaarbeek, Brussels (in Dutch)
Een wandeling met kunstenaarsduo Vermeir & Heiremans in samenwerking met Jan Dirk Baetens, universitair docent negentiende-eeuwse kunst aan de opleiding Kunstgeschiedenis van de Radboud Universiteit, Nijmegen
Praktische informatie:
Datum en tijd: 3 oktober 2020, 14-17u
€ 8 / € 2 (kansentarief Paspartoe). Entreebewijzen via de deze link
Vertrekplaats: Gemeenschapscentrum De Kriekelaar, Gallaitstraat 86, 1030 Schaarbeek
Het Schaarbeekse kunstenaarduo Vermeir & Heiremans sluit zich graag aan bij een traditie in de kunst, de literatuur en de filosofie waarin wandelen centraal staat. Inspiratie halen ze uit lokale situaties, verhalen en mensen uit het verleden. Die brengen ze samen in een nieuw hedendaags verhaal dat een brug wil leggen tussen kunst en water.
“Is toegang tot kunst net zo essentieel als onze toegang tot water?” Met die vraag in het achterhoofd zullen de kunstenaars en kunsthistoricus Jan Dirk Baetens in de voetsporen treden van 19de-eeuwse kunstenaars in Schaarbeek. De nu onzichtbare waterloop van de Maalbeek zal het traject van hun wandeling bepalen.
In hun tijd beroemde Schaarbeekse kunstenaars, zoals Louis Gallait en Eugène Verboeckhoven leven voort in onze tijd, niet alleen vanwege de aanwezigheid van hun werk in publieke- en privé-kunstcollecties, maar ook omdat we hun namen terugzien in straatnamen, vooral rond het Schaarbeekse gemeentehuis. De Belgische kunsthandelaar die mee zorgde voor hun internationale reputatie was Ernest Gambart. Hem zou je de ‘uitvinder’ van de moderne commerciële kunstgalerij kunnen noemen, en met zijn nieuwe aanpak domineerde hij de 19de-eeuwse kunstmarkt in Londen. Professor Jan Dirk Baetens, kunsthistoricus, zal ons meer vertellen tijdens de wandeling over hoe de Belgische kunst vanaf 1840 floreerde door de talrijke publieke opdrachten en financiële injecties van de overheid om het patriottisch sentiment voor het jonge België aan te wakkeren. Vele kunstenaars genoten een hoog aanzien, sommige van hun ateliers en woningen zijn nog steeds zichtbaar in het straatbeeld.
Gambart’s monopolisering op de representatie van hun werk beknotte een deel van hun artistieke vrijheid, maar tegelijk konden kunstenaars mee profiteren van Gambart’s netwerk in een speculatieve kunstmarkt. In contrast met Gambart’s monopolisering in de kunsten, heeft het verhaal van de distributie van water in Brussel een andere wending genomen. De Maalbeek werd overkapt in een poging de hygiënische omstandigheden in de stad te verbeteren. Beheer van afvalwater en distributie van drinkwater waren daarbij essentieel. In de tweede helft van de 19de eeuw wilden privé-investeerders, naar Londens model, op hun kosten de distributie van water binnen Brussel organiseren, en de verkoop van water aan zichzelf voorbehouden. Hun project zou water als natuurlijke rijkdom privatiseren. De stad Brussel wees deze voorstellen gelukkig af. In een collegerapport uit 1851 meldde schepen Blaes: “Laat de waterdiensten over aan een bedrijf, en het openbaar belang zal worstelen met het privé-belang.” In januari 1851 werd een besluit genomen dat nog tot op de dag van vandaag geldt: het beheer van het water is een overheidsdienst, zij het een betalende.
De vraag die we tijdens de wandeling in het achterhoofd houden “Is toegang tot kunst even essentieel als onze toegang tot water?” verwoordt een thematiek die duidelijk bij de actualiteit aansluit. De coronacrisis heeft niet enkel de lijst ‘essentiële beroepen’ duchtig herordend, de crisis heeft ons opnieuw fysiek en psychisch als kwetsbaar kenbaar gemaakt. Door tijdens de wandeling te (her)ontdekken hoe met water en kunst in het 19de eeuwse Schaarbeek werd omgegaan, willen we onder de aandacht brengen hoe duurzamere praktijken tot stand kunnen komen, zowel in de kunst als in het beheer van natuurlijke hulpbronnen in de stad…
Lees meer op de site van erfgoedfestival Alles es Just!
Deze wandeling past in een serie die kunstenaarsduo Vermeir & Heiremans in 2020 ontwikkelen. Lees hier meer (Engels)
Mede mogelijk gemaakt met steun van Staycation, een project van VGC
